Podcast Herzeelse Gidsen: Livinus op stap – met het hoofd onder de arm
20 juli 2021 | HelemaalHerzele | Cultuur
Livinus altaarretabel in Sint-Lievens-Esse ©Herbert Vandersmissen
Met ons programma op Radio Star en deze website zetten we de troeven van onze eigen gemeente graag in de verf. Of beter: de nieuwbakken lading Herzeelse gidsen doet dat voor ons. Ze vertellen met veel enthousiasme en kennis van zaken over onze Herzeelse pareltjes. Luc Gallopyn keert terug naar z'n roots in Sint-Lievens-Houtem en brengt ons bij de Heilige Livinus, naar waar onze nieuwe parochie van Herzele-Houtem genoemd is.
Als klein ventje groeide ik op in Sint-Lievens-Houtem en ging ik er wekelijks naar de kerk. Daar hangt een enorm schilderij ‘De marteling van Livinus’. Je ziet er woestelingen Livinus z’n tong uitrukken en aan de honden voeren, een vrouw staat op het punt gedood te worden terwijl ze nog net ziet hoe haar kind een armpje wordt afgehakt. Gruwelijk maar tegelijk - voor een jong ventje – heel fascinerend. Maar wie was die Livinus, waar kwam hij vandaan en wat dreef hem?
(lees verder onder de foto)
Livinus werd geboren in 580 binnen een welgestelde Ierse familie. Reeds op jonge leeftijd gebeuren er opmerkelijke dingen. Tijdens z’n doop daalt een fel licht neer over z’n pas gezegende hoofdje. Op negen jarige leeftijd drijft hij de duivel uit bij twee moordenaars en wat later wekt hij z’n opvoedster op uit de dood. Gesterkt door die bijzondere daden wijdt Livinus z’n leven aan God, wordt priester en later bisschop. Maar Livinus wil meer, hij wil rondtrekken om het geloof te verkondigen en dus maakt hij de oversteek naar Vlaanderen. Vanuit de Sint Baafsabdij te Gent start hij z’n zendelingenwerk in onze contreien.
Livinus krijgt in de Vlaanders een wonder land te zien. Hij baant zich een weg door grote dichte bossen, waar bramen en varens woekeren tussen de dikke, oude bomen. Livinus denkt ‘Het is hier waarlijk een woeste streek.’ De mensen wonen in schamele hutjes en lijken even woest als het land zelf. Hun zielen zijn net zo vuil als hun lichamen, denkt Livinus, want ze vechten, stelen, plegen overspel en ze bidden voor bomen en waterbronnen. Zodra hij klaar is met zijn apostelwerk in één dorpje, trekt hij verder naar het volgende. En overal verkondigt hij zonder vrees en veel doorzettingsvermogen het woord van God en verricht meerdere genezingen en bekeringen.
Op een dag komt Livinus aan in het dorpje Holtheym, Houtem dus. Zichtbaar vermoeid zet hij zich neer op een omgevallen boom aan de rand van het dorp. Hij vraagt zich af waar hij die avond nog een maaltijd en een slaapplaats zal vinden. Opeens komt een man op hem afgestoven. Een struise man, met een beestenvel om het lijf, verward haar en rollende ogen. De woesteling roept, tiert en bedreigt Livinus. Livinus dacht: “Dat is duidelijk de duivel die uit deze man spreekt”. Livinus stapt vastberaden naar de woesteling en spreekt met luide stem: “Zwijg, gij duivel en verlaat dit schepsel van God”. De woorden van Livinus waren nog niet koud of een zwarte rookgalm gulpt uit de mond van de bezetene en die valt gelijk een omgehakte boom neer op de grond. Na een uur staat de woesteling overeind, omhelst Livinus en loopt jubelend naar de dorpshutten toe. Kort daarna keert hij terug, gevolgd door een groep mannen, vrouwen en kinderen. "Zie" zegt hij naar Livinus wijzend, "daar is de man die mij genezen heeft."
(lees verder onder de foto)
Maar Livinus zegt “Nee beste mensen, ik heb die man niet genezen, maar God de Vader.” En daarop begint Livinus te prediken. Het volk luistert aandachtig en Livinus kan de toehoorders overtuigen om zich te laten dopen. Livinus krijgt in Houtem onderdak bij Craphaïldis, een van de voornaamste vrouwen van 't dorp. Craphaildis had een zoon, Engelbrecht, die al drie jaren blind is. Livinus zegent de ogen van Engelbrecht en die krijgt ogenblikkelijk z’n zicht terug. Dat mirakel zorgt de daaropvolgende dagen en weken voor een toeloop van nieuwsgierige mensen. Livinus geneest hun ziekten maar vooral laat hij hun kennismaken met het christelijk geloof.
Enkele mannen kunnen het niet verkroppen dat Livinus zoveel mensen aan z’n zijde kon scharen. Hun haat tegen Livinus is zo groot dat ze hem aanvallen en z’n tong uittrekken met een tang. Maar die vreselijke daad werd ogenblikkelijk bestraft. Alle 13 aanvallers worden door het vagevuur verslonden en Livinus krijgt op Goddelijke, mirakuleuze wijze z’n tong teruggeschonken en hij predikte gewoon verder. Enige tijd later verkondigt Livinus het geloof in het dorpje Eska, Esse dus, wanneer een bende heidenen uit Houtem hem aanvalt. Livinus wordt overladen met vreselijke kwetsuren, z’n tong wordt uitgerukt en aan de honden gevoerd. Livinus maakt enkel nog wat keelgeluiden maar zelfs dan is de woede van de bende nog niet gestild. Walbertus, de leider, heft z’n zwaard en onthoofd Livinus. We zijn 12 november 657.
(lees verder onder de foto)
Bij het horen van de wrede marteldood komen de gelovigen naar de vreselijke plek. Craphaïldis, die Livinus al die tijd had gehuisvest, is uiterst bedroefd. Ze draagt haar jongste kind Brixius op de arm. Ze verwijt de moordenaars dat die een afgrijselijke daad hebben gepleegd. Walbertus wordt door de verwijten van Craphaïldis nog woester, klieft haar hoofd met een bijl en kapt haar kindje Brixius in drie stukken en werpt die op 't lijk van Livinus. Volgens de legende stond Livinus, hoewel onthoofd, opnieuw recht, plantte zijn wandelstok in de grond waardoor de Livinusbron zou zijn ontstaan. Daarop wandelde Livinus – wellicht eerder strompelend - met het hoofd onder de arm, terug naar Houtem en sterft er.
(lees verder onder de foto)
Livinus wordt er samen met Brixius begraven. Dat ze samen werden begraven laat ons vermoeden dat Livinus wel eens de vader zou kunnen zijn van de kleine Brixius. Op zich niet abnormaal want het celibaat werd pas veel later ingevoerd.
Al gauw ontstond een populaire cultus rond de persoon Livinus. Van heinde en verre kwamen pelgrims z’n graf bezoeken, smekend om vergeving of genezing. Vooral op 12 november, de sterfdag van Livinus, was de volkstoeloop naar Sint-Lievens-Houtem enorm. Zo ontwikkelde zich een bloeiende winterjaarmarkt. De Livinusdevotie bracht geld in het laatje, niet alleen voor kerk en Sint Baafsabdij, ook voor de handelaars en de lokale bevolking.
In het jaar 1007 worden de stoffelijke resten van de Heilige Livinus overgebracht naar de Sint-Baafsabdij. Zogezegd om de relieken te beschermen tegen plunderende troepen, meer waarschijnlijk om in Gent de Livinusverering te introduceren en daaruit inkomsten te puren.
De belofte van de Sint Baafsabdij om jaarlijks, eind juni, met de relieken van Livinus naar Houtem terug te keren was de start van een beruchte bedevaarttraditie. De jaarlijkse stoet werd gevolgd door duizenden Gentenaars. Een devote processie was het niet echt. De tweedaagse tocht had meer weg van een feestparade die telkens weer ontaardde in bras- en vechtpartijen. De Gentenaars vierden als het ware hun Gentse Feesten onderweg naar en in Houtem. Na de zoveelste ontsporing was voor Keizer Karel de maat vol: in 1540 schaft hij deze bedevaart voorgoed af.
Sedert 1857 worden elke 50 jaar de grote Livinusfeesten gevierd in Sint-Lievens-Esse en Sint-Lievens-Houtem. De volgende editie vindt plaats in 2057, nog even geduld dus. In afwachting daarvan kan je bijvoorbeeld in de voetsporen – of bloedsporen – van Livinus treden langs de Livinuswandeling. Na de inspanning kan je dan genieten van een schuimend Livinusbiertje of lekkere Livinuskoffie.
Luister hieronder naar de podcast van Luc Gallopyn, gids in Herzele, over Livinus.
Bronnen
- De Hellebaard, jaargang V (2007), nr. 2
- Darcos, https://web.archive.org/web/20090903105426/http://members.lycos.nl/darcos2/fourphotogalery22.html
- Parochie Heilige Lieven (Gent Noord) https://www.kerknet.be/parochie-gent-noord/informatie/een-patroonheilige-en-een-naam-voor-onze-parochie
- Wikipedia https://nl.wikipedia.org/wiki/Livinus_van_Gent
- https://erfgoedbanklandvanrode.be/themas/livinusfeesten-sint-lievens-houtem
- https://www.gidsingent.be/post/sint-lievensprocessie
- https://persblog.be/stad-een-valse-heilige-in-ledebergkerk/
Audiofragmenten
Foto's
